Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια
Γενικές Πληροφορίες
Ο Διαβήτης είναι μια αρκετά κοινή πάθηση με σημαντικές διαταραχές για τους ασθενείς. Εδώ θα αναλύσουμε τις επιπλοκές που δημιουργεί στο μάτι.
Διακυμάνσεις της γλυκόζης του αίματος μπορεί να αλλοιώσουν την οπτική οξύτητα λόγω αλλαγών στον μηχανισμό εστίασης του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού. Ο διαβήτης μπορεί επίσης να προκαλέσει πρώιμο καταρράκτη σε νέα άτομα ή ακόμα και να επιταχύνει ένα υπάρχοντα καταρράκτη σε ηλικιωμένους ασθενείς.
Ο διαβήτης, κυρίως ο ινσουλινοεξαρτώμενος (τύπος Ι), είναι η πρώτη αιτία τύφλωσης στην Ε.Ε. στις ηλικίες 30-65 ετών. Το 10% των ασθενών με διαβήτη αναπτύσουν διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Αλλοιώσεις παρουσιάζονται και σε άλλα όργανα δεδομένου ότι ο διαβήτης προσβάλλει και αλλοιώνει την δομή των απανταχού μικρού μεγέθους αγγείων στην καρδιά, νεφρά εγκέφαλο και περιφερικά νεύρα (π.χ. ανικανότητα στους άνδρες, πολυνευροπάθεια κάτω άκρων κ.τ.λ.). Το επίπεδο δε των αλλοιώσεων στον αμφιβληστροειδή δείχνει τον κίνδυνο επιπλοκών στά παραπάνω όργανα.
Διάγνωση της διαβητική αμφιβληστροειδοπάθειας
Μπορώ να προλάβω την ανάπτυξη της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας;
Στενή παρακολούθηση των επιπέδων σακχάρου μειώνει το ποσοστό εμφάνισης της νόσου κατά 60% στον δαβήτη τύπου Ι (ινσουλίνοεξαρτόμενο) και 40% στον διαβήτη τύπου ΙΙ (μη ινσουλίνοεξαρτώμενο). Έχει πάντως διαπιστωθεί ότι σημαντικότατος παράγων για την εμφάνιση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας είναι ο αριθμός των ετών που ο ασθενής παρουσιάζει διαβήτη. Επειδή δε η αμφιβληστροειδοπάθεια στα αρχικά στάδια δεν εμφανίζει συμπτώματα και επιπλέον είναι αντιμετωπίσιμη είναι απαραίτητος ανά 6μήνες στον διαβητικό ασθενή, ο οφθαλμολογικός έλεγχος.
Μπορώ να πάω οδηγώντας για τον οφθαλμολογικό έλεγχο;
Επειδή κατά τον έλεγχο ο ιατρός θα διαστείλει την κόρη με χρήση κολλυρίου (μυδρίαση) η όραση για αρκετές (3 ἠ και 5 ώρες) παραμένει θολή και δυσκολεύται τόσο η οδήγηση όσο και η ανάγνωση. Αποφύγετε λοιπόν την οδήγηση οχήματος.
Τι περιλαμβάνει ο οφθαλμολογικός έλεγχος;
Αφού ελεγχθεί η οπτική οξύτητα,ενσταλλάζονται κολλύρια και μετά από περίπου 20᾽ (ώστε να έχει διασταλλεί ή κόρη ) ο ιατρός ελέγχει τον βυθό των ματιών. Εκτός από την βυθοσκόπιση (οπτικό έλεγχο του αμφιβληστροειδούς), με την χρήση ειδικών φακών, είναι πιθανόν να χρειαστεί φωτογράφηση του βυθού (για δημιουργία αρχείου παρακολούθησης της πορείας της νόσου), ή επίσης να χρειαστεί και φλουοραγγειογραφία και τομογραφία (OCT).
Φλουοροαγγειογραφία
Η εξέταση εκτελείται σε ορισμένους ασθενείς ώστε :
- Να επιβεβαιωθεί η νόσος και να κατανοήσει ο ιατρός γιατί υπάρχει ελλάτωση της όρασης
- Να πιστοποιηθεί αν η αμφιβληστροειδοπάθεια είναι αντιμετωπίσιμη , και να πληροφορηθεί ο ασθενής για την πρόγνωση της νόσου
- Να εντοπίσει ο ιατρός την ακριβή περιοχή για την εφαρμογή Laser
- Να δημιουργηθεί συγκριτικό αρχείο παρακολούθησης της νόσου
Πως γίνεται η Φλουοροαγγειογραφία;
Αφού γίνει διαστολή της κόρης (μυδρίαση) , ενδοφλεβίως χορηγείται ενδοφλέβια στο χέρι μία χρωστική (φλουορεσκίνη) η οποία με την κυκλοφορία φθάνει και στα τριχοειδή αγγεία του ματιού. Στην φάση αυτή ο βυθός του ματιού φωτογραφίζεται με την βοήθεια flash. Ο ιατρός θα ελέγξει αν, και σε ποιά αγγεία υπάρχει διαρροή χρωστικής. Στα φυσιολογικά αγγεία δεν υπάρχει διαρροή, ἐτσι αν αυτή παρατηρηθεί τότε σημαίνει ή ότι κάποια αγγεία έχουν βλάβη ή ότι νέα παθολογικά διαρρέοντα αγγεία έχουν αναπτυγχθεί.
Υπάρχουν παρενέργειες στην φλουοροαγγειογραφία;
Ένα 5% των ασθενών παρουσιάζουν ναυτία και μικρή αδιαθεσία που γρήγορα υποχωρούν. Σπάνια παρατηρούνται αλλεργικές αντιδράσεις. Η χρωστική “χρωματίζει” την επιδερμίδα για περίπου 3-6 ώρες και αποβάλλεται με τα ούρα μετά από 24 ώρες (χρωματίζονται κίτρινα). Αποφύγετε την έκθεση στο έντονο ηλιακό φως για αυτό το διάστημα. Παρ’όλο ότι η χρωστική δεν διαταράσσει το επίπεδο σακχάρου στο αίμα, ο έλεγχος του δεν είναι αξιόπιστος για κάποιες ώρες.
Θεραπεία της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας
Η νόσος αντιμετωπίζεται συνήθως με Laser και σε ορισμένες περιπτώσεις με χειρουργική επέμβαση.
Laser θεραπεία
Διαδικασία γνωστή σαν φωτοπηξία. Σε αυτήν το laser (υψηλής ενέργειας) εφαρμόζεται στις παθολογικές περιοχές του αμφιβληστροειδούς. Η θεραπεία αποσκοπεί στο να διατηρήσει την υπάρχουσα όραση κα όχι να την βελτιώσει. Είναι δε άκρως αποτελεσματική σε μεγάλο ποσοστό ασθενών. Απομακρύνει την πιθανότητα τύφλωσης κατά 80-90% σε ένα μάτι.
Υπάρχουν δύο τεχνικές φωτοπηξίας:
- Επί προσβολής της ωχράς το laser εφαρμόζεται γύρω από την ωχρική περιοχή ώστε να “σφραγίσει” τα αγγεία που διαρρέουν.Σε παρουσία παραγωγικής νόσου εφαρμόζεται εκτεταμένη φωτοπηξία με Laser. Τα παθολογικά αγγεία μετά την εφαρμογή συρρικνούνται άρα μειώνεται και ο κίνδυνος αιμορραγίας μακροπρόθεσμα, αποκόλλησης αμφιβληστροειδή και κατά συνέπεια απώλεια όρασης.
- Πρίν την εφαρμογή του Laser ενσταλλάζεται κολλύριο τοπικού αναισθητικού και το μάτι μυδριάζεται επίσης με κολλύρια. Ο ιατρός τοποθετεί ένα φακό επαφής που αφ’ενός κρατά το μάτι ανοικτό, αφ’ετέρου επιτρέπει καλή εικόνα στον βυθό του ματιού. Είναι σημαντικό να διατηρεί ο ασθενής σταθερό το βλέμμα κατά την διάρκεια της συνεδρίας.
Η εφαρμογή Laser πονάει;
Μερικές φορές υπάρχει ένας ελαφρύς αμβλύς (διάχυτος) πόνος που μπορείτε να αντιμετωπίσετε με την λήψη μικρής ποσότητας παρακεταμόλης. Αν σε προηγούμενες συνεδρίες αισθανθήκατε πόνο, πάρτε κάποιο παυσίπονο την ημέρα του προγραμματισμένου Laser. Αν ο πόνος επιμένει 24 ώρες μετά την συνεδρία επικοινωνήστε με τον γιατρό σας.
Θα επηρεάσει το Laser την όρασή μου;
Ναί. Αμέσως μετά την εφαρμογή της φωτοπηξίας η όραση είναι θολή ειδικά σε δυνατό ηλιακό φως. Αργότερα η όραση βελτιώνεται. Μπορεί να υπάρχει διαταραχή : στην αντίληψη χρωμάτων (συνήθως δεν ενοχλείται ο ασθενής), στο εύρος του οπτικού πεδίου αλλά και στην νυκτερινή όραση που είναι δυνατό να μειωθεί. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις το Laser μπορεί να χειροτερέψει μόνιμα την όραση.
Τι συμβαίνει μετά την φωτοπηξία με Laser;
Συνήθως η νόσος ελέγχεται, μπορεί όμως να χρειαστούν και άλλες συνεδρίες φωτοπηξίας. Αυτό καθορίζεται από τον προγραμματισμένο οφθαλμολογικό έλεγχο.
Χειρουργείο
Μερικοί ασθενείς με υποτροπιάζουσες αιμορραγίες και θολερό υαλοειδές με αίμα ή με αποκόλληση αμφιβληστροειδή είναι απαραίτητο να υποβληθούν σε υαλοειδεκτομή.
Τι είναι το χειρουργείο υαλοειδεκτομής;
Είναι η αφαίρεση του υαλοειδούς (η γέλη που γεμίζει τον βολβό του ματιού) με την χρήση λεπτοτάτων εργαλείων και με την βοήθεια ειδικού μικροσκοπίου. Το υαλοειδές αντικαθίσταται με διαυγή ουσία : αέριο, ή διαυγή υγρή σιλικόνη. Δεν τοποθετούνται ράμματα, η επέμβαση δε γίνεται με τοπική αναισθησία.
Η υαλοειδεκτομή θα επαναφέρει την όραση;
H ανταλλαγή του θολερού υαλοειδούς με ένα διαυγές μέσο επιτρέπει στο φώς να φθάσει πάλι στον αμφιβληστροειδή και να επιστρέψει κάποιο ποσοστό όρασης. Πάντως η βελτίωση της όρασης είναι μάλλον περιορισμένη και αφ’ετέρου αργεί να επανέλθει. Πιθανόν εβδομάδες ή και μήνες. Στις περιπτώσεις δε σοβαρής διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, επιτυχής υαλειδεκτομή μπορεί να σημαίνει μόνο σταθεροποίηση της όρασης, δηλ. όχι επιδείνωση.
Αλήθειες για την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθια είναι εκείνη η επιπλοκή του διαβήτη όπου προσβάλλεται ο αμφιβληστροειδής.
Ο φωτοευαίσθητος αμφιβληστροειδής είναι ο ιστός που βρίσκεται στον βυθό του ματιού. Η λειτουργία της όρασης προυποθέτει το φως, περνώντας από τα διαθλαστικά μέσα του ματιού κερατοειδή, φακό, υαλοειδές (το ζελέ που γεμίζει την κοιλότητα του βολβού) να φθάνει μέχρι την ωχρά κηλίδα του αμφιβληστροειδή. Ο διαβήτης μπορεί αποφράξει ή και να προκαλέσει διαρροές στα λεπτότατα αγγεία του αμφιβληστροειδούς. Στην διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια με την πάροδο του χρόνου αναπτύσσονται νεοαγγεία που αιμοραγούν τα οποία γεμίζουν το υαλοειδές με αίμα, με συνέπεια αφ'ενός την έλξη του αμφιβληστροειδή από το τοίχωμα του βολβού προκαλώντας την λεγόμενη ελκτική αποκόληση αμφιβληστροειδή και απώλεια της όρασης. Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια σταδιοποιείται αναλόγως της σοβαρότητάς της, η δε σταδιοποίηση μπορεί να είναι διαφορετική για κάθε μάτι.
Διαβητική αμφιβληστοειδοπάθεια υποστρώματος.
Πρόκειται για το αρχικό στάδιο της νόσου και είναι σχετικά σπάνια σε άτομα που πάσχουν από διαβήτη λιγότερο από 8-10 έτη. Παρ’όλο που δεν απειλείται η όραση και η οπτική οξύτητα είναι φυσιολογική, η παρουσία μικροσκοπικών αιμορραγιών, μικροανευρυσμάτων στα αγγεία, και εναποθέσεων λιποειδών (εξιδρωμάτων) στον αμφιβληστρειδή σηματοδοτούν τον κίνδυνο ότι στο εγγύς μέλλον θα ανπτυχθεί σοβαρότερη νόσος. Αναγκαίος γίνεται ο συχνός οφθαλμολογικός έλεγχος.
Διαβητική ωχροπάθεια.
Ωχροπάθεια συμβαίνει όταν προσβληθεί η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδή (ωχρά κηλίδα), πλουσιότατη σε φωτουποδοχείς και υπεύθυνη για την ευκρινή κεντρική όραση (ανάγνωση ή εργασίες που απαιτούν καλή όραση). Η ωχροπάθεια μπορεί να είναι εξιδρωματική δηλ.με διαρροή από τα αγγεία υγρού και λιποειδών που παραμορφώνουν και σκοτεινιάζουν την κεντρική όραση. Η φωτοπηξία με Laser και ο έλεγχος της χοληστερόλης βοηθούν. Μπορεί όμως να είναι ισχαιμική ,πάλι με ελάττωση της κεντρικής όρασης.Αυτή η μορφή ωχροπάθειας δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται με κάποια θεραπεία. Μόνο η πρόληψη των υψηλών επιπέδων σακχάρου και της αρτηριακής πίεσης δυνατόν να βοηθήσουν.
Παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.
Συμβαίνει όταν τα λεπτά τριχοειδικά αγγεία αποφράσσονται. Αυτό στερεί τους διατροφικούς παράγοντες από τον αμφιβληστροειδή. Στην προσπάθεια να «τραφεί» ο ιστός αναπτύσσονται παθολογικά και «κακής ποιότητας» νεοαγγεία που συστηματικά διαρρέουν προκαλώντας αιμορραγίες στον αμφιβληστροειδή και στο υαλοειδές. Ο ασθενής αντιλαμβάνεται μυοψίες (μυγάκια) στο οπτικό του πεδίο και ή όραση ελαττώνεται. Νεοαγγεία αναπτύσσονται και στην ίριδα με συνέπεια την άνοδο της ενδοφθάλμιας πίεσης και επώδυνο γλαύκωμα. Επίσης σαν συνέπεια των αιμορραγιών μπορεί να προκύψει αποκόλληση του αμφιβληστροειδή με σοβαρή απώλεια όρασης.
Συνήθεις ερωτήσεις σχετικά με την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Μπορώ να συνεχίσω να οδηγώ;
Αδρά, ο νόμος ορίζει να γίνεται ορατή μία πινακίδα οχήματος (από τον εξεταζόμενο) σε απόσταση 20,5 μέτρων σε συνθήκες ηλιακού φωτός. Επίσης να υπάρχει καλό οπτικό πεδίο (περιφερική αντίληψη). Σε κάθε πείπτωση ο οφθαλμίατρος μετά από έλεγχο δίνει την τελική απάντηση.
Το παιδί μου είναι διαβητικό. Θα αναπτύξει διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια;
Μέχρι την εφηβεία ή και αργότερα τα παιδιά, και όταν ο διαβήτης ρυθμίζεται σωστά δεν αναπτύσσουν αμφιβληστροειδοπάθεια. Διαβητικά παιδιά πρέπει να έλεγχονται οφθαλμολογικά τακτικά (κάθε 6-8 μήνες) μετά την ηλικία των 12 ετών.
Κάθε διαβητικός θα αναπτύξει αμφιβληστροειδοπάθεια;
Πρακτικά ναι. Ωρισμένοι διαβητικοί ασθενείς παρουσιάζουν μια αντίσταση στην νόσο. Συνήθως όμως οι ασθενείς είτε σε αγωγή με αντιδιαβητικά δίσκια είτε σε χρήση ινσουλίνης αναπτύσσουν διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Ακόμα και νέοι ασθενείς με καλά ρυθμισμένο το σάκχαρο του αίματος, μπορεί δυστυχώς να αναπτύξουν την νόσο. Η αμφιβληστροειδοπάθεια είναι δυνατον να επιδεινώνεται αν συνυπάρχει υπέρταση, υψηλή χοληστερόλη, εγκυμοσύνη, και εφηβεία.
Τι πρέπει να κάνω αν δω αίμα στο οπτικό μου πεδίο;
Αποφύγετε να ξαπλώσετε,αποφύγετε το σκύψιμο και το γρηγορότερο επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρο.
Υπάρχει δυνατότητα πρόληψης της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας;
Αν ο έλεγχος του σακχάρου αίματος γίνεται από την νεαρή ηλικία ναι μεν επιβραδύνεται η εμφάνιση της νόσου, δεν είναι δυνατόν όμως να βελτιώθει η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια που έχει ήδη εγκατασταθεί. Πρέπει να γίνεται συστηματική μέτρηση των επιπέδων σακχάρου αίματος, γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και να αποφεύγονται υπογλυκαιμικά επισόδεια.
Ρύθμιση αρτηριακής πίεσης
Μελέτες δείχνουν ότι η υπέρταση συμετέχει σημαντικότατα στην εμφάνιση και επιδείνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, της νεφροπάθειας (βλάβη στα μικρότατα αγγεία του νεφρικού σπειράματος), καρδιοπάθειας (στεφανιαία νόσος, έμφραγμα). Αν η αρτηριακή πίεση αυξηθεί καλό είναι, με την βοήθεια ειδικού να ρυθμιστεί, σε επίπεδα χαμηλότερα από την φυσιολογική πίεση ενός μη διαβητικού ασθενή.
- Διατηρείστε ένα υγιεινό τρόπο ζωής.
- Ελέγχετε το σωματικού βάρους σας,(έτσι ρυθμίζεται ευκολότερα ο ινσουλίνοεξαρτώμενος διαβήτης).
- Σωματική άσκηση(αφού έχει γίνει καρδιολογικός έλεγχος).
- Αποφυγή καπνίσματος (το κάπνισμα αυξάνει δραματικά τις αγγειακές επιπλοκές,την στεφανιαία νόσο, τα αγγειακά εγκεφαλικά επισόδεια, την διαταραχή της Libido).
- Αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ (η κατανάλωση αλκοόλ διαταράσσει τον μεταβολισμό).